Test case là gì?

Định nghĩa test case

Test case là gì? Hiểu một cách đơn giản, test case là một tài liệu chi tiết mô tả các bước thực hiện cụ thể để kiểm tra một tính năng hoặc chức năng của phần mềm. Mỗi test case được thiết kế để xác minh liệu phần mềm có hoạt động đúng như mong đợi hay không, bằng cách đối chiếu kết quả thực tế với kết quả được định nghĩa trước.

Test case không chỉ đơn thuần là danh sách các bước thực hiện mà còn bao gồm các điều kiện tiên quyết, dữ liệu đầu vào, kết quả mong đợi và trạng thái của việc kiểm thử. Nó giống như một "kịch bản" chi tiết hướng dẫn người kiểm thử cách thực hiện kiểm tra và đánh giá kết quả một cách khách quan.

Trong quy trình đảm bảo chất lượng phần mềm, test case đóng vai trò vô cùng quan trọng. Chúng là cầu nối giữa yêu cầu người dùng và việc xác minh phần mềm đáp ứng đúng yêu cầu đó. Test case cũng là công cụ giao tiếp giữa các bên liên quan trong dự án, giúp tất cả thành viên hiểu rõ cách thức phần mềm nên hoạt động và được kiểm tra như thế nào.

Test case là một tài liệu chi tiết mô tả các bước thực hiện cụ thể để kiểm tra một tính năng hoặc chức năng của phần mềm

Tại sao cần viết test case?

Nhiều người mới bắt đầu thường thắc mắc tại sao cần phải viết test case một cách chính thức, thay vì chỉ "thử" phần mềm theo cách trực quan. Thực tế, việc viết test case mang lại nhiều lợi ích quan trọng:

• Giúp kiểm tra tính đúng đắn, ổn định của hệ thống: Test case đảm bảo rằng tất cả các tính năng được kiểm tra một cách có hệ thống, không bỏ sót góc khuất nào của phần mềm.
• Giảm lỗi và cải thiện trải nghiệm người dùng: Phát hiện và sửa lỗi trước khi phần mềm đến tay người dùng cuối, giúp nâng cao chất lượng sản phẩm.
• Tạo cơ sở cho kiểm thử tự động: Các test case được viết tốt có thể dễ dàng chuyển đổi thành các script kiểm thử tự động.
• Cung cấp tài liệu tham khảo cho đội QA và Dev: Giúp người mới tham gia dự án nhanh chóng hiểu được cách thức hoạt động của phần mềm.
• Tiết kiệm thời gian và nguồn lực về lâu dài: Mặc dù ban đầu tốn công viết, nhưng về sau giúp quá trình kiểm thử trở nên nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Các thành phần chính của một test case

Một test case hoàn chỉnh thường bao gồm các thành phần sau:

Phân loại test case phổ biến

Trong thực tế, có nhiều cách phân loại test case khác nhau dựa trên mục đích, cấp độ và phương pháp kiểm thử. Hiểu rõ từng loại sẽ giúp bạn áp dụng đúng loại test case vào đúng tình huống, từ đó tối ưu hóa quá trình kiểm thử.

Theo mức độ kiểm thử

Test case có thể được phân loại theo mức độ kiểm thử như sau:

• Test case chức năng (Functional): Tập trung kiểm tra các tính năng cụ thể của phần mềm có hoạt động đúng theo yêu cầu hay không. Ví dụ: kiểm tra chức năng đăng nhập, đăng ký, tìm kiếm...
• Test case phi chức năng (Non-functional): Kiểm tra các khía cạnh không liên quan trực tiếp đến chức năng như hiệu suất, bảo mật, độ sử dụng, khả năng mở rộng. Ví dụ: kiểm tra thời gian phản hồi của hệ thống khi có 1000 người dùng đồng thời.
• Test case hồi quy (Regression): Được thiết kế để kiểm tra xem các tính năng đã tồn tại có bị ảnh hưởng sau khi thực hiện thay đổi hay cập nhật mới không. Đây là loại test case rất quan trọng để đảm bảo rằng việc sửa lỗi hoặc thêm tính năng mới không gây ra vấn đề cho các tính năng đã hoạt động tốt trước đó.
• Test case smoke/sanity: Là tập các test case cơ bản nhất để kiểm tra nhanh xem phần mềm có hoạt động ở mức tối thiểu hay không. Smoke test thường được thực hiện trước khi tiến hành kiểm thử chi tiết để đảm bảo rằng không có vấn đề nghiêm trọng nào cản trở việc kiểm thử sâu hơn.

Bạn đọc tham khảo thêm: 

Quy trình phát triển phần mềm có những giai đoạn nào?

Cookie là gì? Cách hoạt động và ứng dụng của cookie như nào

Theo cấp độ kiểm thử

Các test case cũng được phân loại theo cấp độ kiểm thử, phản ánh các giai đoạn khác nhau trong quá trình phát triển phần mềm:

Unit test case tập trung vào việc kiểm tra từng đơn vị nhỏ nhất của code (thường là một hàm hoặc phương thức). Loại test case này thường được viết và thực hiện bởi chính các lập trình viên, nhằm đảm bảo mỗi thành phần nhỏ hoạt động đúng trước khi tích hợp vào hệ thống lớn hơn. Ví dụ: kiểm tra hàm tính toán giá trị đơn hàng có tính đúng thuế, giảm giá hay không.

Integration test case kiểm tra sự tương tác giữa các thành phần đã được kiểm thử riêng lẻ, để đảm bảo chúng hoạt động tốt khi kết hợp với nhau. Ví dụ: kiểm tra module thanh toán có tương tác đúng với module giỏ hàng không, sau khi từng module đã được kiểm thử riêng biệt.

System test case đánh giá toàn bộ hệ thống đã được tích hợp đầy đủ, xem xét liệu phần mềm có đáp ứng đúng yêu cầu của người dùng từ đầu đến cuối không. Đây là cấp độ kiểm thử bao quát nhất, thường được thực hiện bởi đội QA chuyên nghiệp.

Acceptance test case là cấp độ cuối cùng, thường được thực hiện bởi người dùng hoặc khách hàng để xác nhận rằng phần mềm đáp ứng được các yêu cầu nghiệp vụ của họ và sẵn sàng để triển khai. Loại test case này tập trung vào kịch bản thực tế mà người dùng sẽ thực hiện.

Trong thực tế, có nhiều cách phân loại test case khác nhau dựa trên mục đích, cấp độ và phương pháp kiểm thử

Quy trình viết test case hiệu quả

Viết test case hiệu quả là một kỹ năng quan trọng đối với bất kỳ ai làm việc trong lĩnh vực kiểm thử phần mềm. Một test case tốt phải đảm bảo tính đầy đủ, rõ ràng và dễ thực hiện, đồng thời có thể tái sử dụng và bảo trì dễ dàng.

Các bước viết test case cơ bản

Phân tích yêu cầu là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Trước khi bắt đầu viết test case, bạn cần hiểu rõ về chức năng cần kiểm thử. Đọc kỹ tài liệu đặc tả yêu cầu, user stories, hoặc bất kỳ tài liệu nào mô tả về tính năng đó. Thảo luận với nhóm phát triển hoặc chuyên gia nghiệp vụ nếu có điểm nào chưa rõ. Việc hiểu sai yêu cầu sẽ dẫn đến việc viết test case không đúng mục tiêu.

Sau khi đã hiểu rõ yêu cầu, bước tiếp theo là xác định phạm vi test. Điều này bao gồm việc xác định những gì cần kiểm tra và những gì không cần kiểm tra. Xác định các trường hợp "happy path" (đường đi chính khi mọi thứ diễn ra đúng) và các trường hợp ngoại lệ. Đặc biệt chú ý đến các điều kiện biên và các tình huống có thể gây lỗi. Phân tích các tình huống sử dụng thực tế của người dùng để đảm bảo test case bao quát được tất cả các kịch bản có thể xảy ra.

Khi đã xác định rõ phạm vi, bạn bắt đầu viết các bước thực hiện và kết quả mong đợi. Mỗi bước phải được viết rõ ràng, ngắn gọn và dễ hiểu. Tránh sử dụng từ ngữ mơ hồ hoặc câu dài phức tạp. Mỗi bước chỉ nên kiểm tra một điều duy nhất để dễ dàng xác định nguyên nhân khi gặp lỗi. Kết quả mong đợi phải được mô tả chi tiết, không gây nhầm lẫn cho người thực hiện kiểm thử.

Cuối cùng, review và cập nhật test case là bước không thể thiếu. Sau khi viết xong, hãy đọc lại toàn bộ test case để đảm bảo không có lỗi chính tả, ngữ pháp hoặc logic. Nếu có thể, hãy nhờ đồng nghiệp review giúp để phát hiện những điểm có thể bị bỏ sót. Khi có thay đổi về yêu cầu hoặc tính năng, đừng quên cập nhật lại test case tương ứng.

Lưu ý khi viết test case

Khi viết test case, có một số nguyên tắc quan trọng cần tuân thủ:

• Ngắn gọn, dễ hiểu: Mỗi bước trong test case nên đơn giản và rõ ràng. Tránh sử dụng các từ ngữ kỹ thuật phức tạp nếu không cần thiết. Người thực hiện test case phải hiểu được chính xác những gì cần làm mà không cần đoán.
• Không mập mờ kết quả mong đợi: Kết quả mong đợi phải cụ thể và đo lường được. Thay vì viết "Hệ thống hoạt động đúng", hãy viết "Thông báo 'Đăng nhập thành công' hiển thị và người dùng được chuyển đến trang chủ".
• Tái sử dụng được: Thiết kế test case sao cho có thể tái sử dụng cho các tính năng tương tự hoặc các phiên bản sau này của phần mềm. Điều này giúp tiết kiệm thời gian viết lại các test case tương tự.
• Dễ bảo trì và cập nhật: Sử dụng cấu trúc và định dạng nhất quán cho tất cả test case. Đặt tên và ID rõ ràng, có hệ thống để dễ dàng tìm kiếm và cập nhật khi cần.
• Độc lập: Mỗi test case nên có thể thực hiện độc lập mà không phụ thuộc vào kết quả của các test case khác (trừ khi đó là một chuỗi test case được thiết kế có chủ đích).

Mỗi bước trong test case nên đơn giản và rõ ràng

Công cụ hỗ trợ viết và quản lý test case

Trong thực tế, việc quản lý hàng trăm hoặc hàng nghìn test case có thể trở nên phức tạp nếu không có công cụ hỗ trợ phù hợp. Dưới đây là một số công cụ phổ biến được các chuyên gia QA tin dùng:

• TestRail: Một trong những công cụ quản lý test case phổ biến nhất, cho phép tạo và tổ chức test case theo test suites, test plans. TestRail cung cấp dashboard trực quan để theo dõi tiến độ kiểm thử và tạo báo cáo chi tiết. Nó cũng hỗ trợ tích hợp với nhiều công cụ khác như JIRA, GitHub.
  
  
• Zephyr: Là plugin phổ biến cho JIRA, Zephyr cho phép quản lý test case trực tiếp trong môi trường JIRA. Điều này đặc biệt hữu ích cho các team sử dụng JIRA để quản lý dự án, giúp liên kết trực tiếp giữa test case và user stories hoặc bugs.
• TestLink: Là giải pháp mã nguồn mở phổ biến cho quản lý test case. Mặc dù giao diện có vẻ cũ hơn so với các công cụ khác, TestLink vẫn cung cấp đầy đủ chức năng cần thiết và hoàn toàn miễn phí, phù hợp với các team nhỏ hoặc startup.
• Xray: Là một extension khác cho JIRA, Xray cung cấp nhiều tính năng nâng cao cho việc quản lý test case như test environments, test execution, và test reporting. Xray được thiết kế đặc biệt cho các team Agile.
  qTest: Là một nền tảng quản lý kiểm thử toàn diện, qTest không chỉ quản lý test case mà còn hỗ trợ quản lý yêu cầu, lỗi, và báo cáo. Nó cũng tích hợp tốt với nhiều công cụ CI/CD và quản lý dự án.

Việc lựa chọn công cụ nào phụ thuộc vào quy mô dự án, ngân sách và quy trình làm việc của team. Các team nhỏ có thể bắt đầu với công cụ mã nguồn mở như TestLink, trong khi các dự án lớn hơn có thể cần các giải pháp toàn diện như TestRail hoặc qTest.

Việc lựa chọn công cụ nào phụ thuộc vào quy mô dự án, ngân sách và quy trình làm việc của team

Câu hỏi thường gặp về test case

Viết test case có cần biết code không?

Không nhất thiết phải biết code để viết test case chức năng (functional test case). Tuy nhiên, hiểu biết cơ bản về lập trình sẽ giúp bạn viết test case hiệu quả hơn, đặc biệt khi cần phân tích các tình huống biên hoặc lỗi tiềm ẩn. Đối với test case tự động hoặc unit test, thì kiến thức về code là cần thiết.

Test case khác test scenario như thế nào?

Test scenario là một mô tả cấp cao về những gì cần kiểm thử (VD: "Kiểm tra chức năng đăng nhập"), trong khi test case là tập hợp các bước cụ thể để kiểm tra một kịch bản cụ thể (VD: "Kiểm tra đăng nhập với email và mật khẩu đúng"). Một test scenario thường bao gồm nhiều test case.

Viết test case bằng tiếng Anh hay tiếng Việt?

Điều này phụ thuộc vào môi trường làm việc và yêu cầu của dự án. Nếu team của bạn có thành viên quốc tế hoặc dự án có khả năng mở rộng ra thị trường quốc tế, viết bằng tiếng Anh là lựa chọn tốt hơn. Ngược lại, nếu tất cả thành viên đều là người Việt và không có kế hoạch mở rộng quốc tế, viết bằng tiếng Việt có thể giúp mọi người hiểu rõ hơn.

Bao nhiêu test case là đủ?

Không có con số cụ thể về số lượng test case là "đủ". Điều quan trọng là test case của bạn phải bao quát được tất cả các chức năng, các tình huống biên và các kịch bản có thể xảy ra. Nguyên tắc là đảm bảo độ bao phủ kiểm thử (test coverage) cao mà không dư thừa. Một số dự án có thể cần hàng nghìn test case, trong khi những dự án khác chỉ cần vài trăm.

Kết luận

Test case là gì? Đó là nền tảng của quy trình đảm bảo chất lượng phần mềm hiệu quả. Việc hiểu rõ và thành thạo cách viết test case sẽ giúp bạn trở thành một QA engineer giỏi, đóng góp vào việc tạo ra những sản phẩm phần mềm chất lượng cao. Hãy bắt đầu áp dụng những kiến thức về test case vào công việc hàng ngày và không ngừng cải thiện kỹ năng của mình.